Phong cách nuôi dạy con ảnh hưởng rất lớn đến sự phát triển của trẻ. Một đứa trẻ được sinh ra trong sự dạy dỗ, hỗ trợ tận tình từ cha mẹ khi lớn lên sẽ khác rất nhiều với một đứa trẻ bị suốt ngày bị la mắng và không nhận được lời khen, tình yêu thương nào từ bố mẹ.
Đặc biệt trong tuổi dậy thì, con trải qua hàng loạt thay đổi về thể chất lẫn tinh thần, phong cách nuôi dạy con góp phần quan trọng trong việc định hướng quá trình trưởng thành của con sau này, cũng như tác động không nhỏ đến mối quan hệ giữa bạn và con trong thời kì cực kì nhạy cảm này.
Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ về các phong cách nuôi dạy con cũng như tìm hiểu xem phong cách nuôi dạy con nào hiệu quả nhất trong thời niên thiếu?
Nuôi dạy con độc đoán (Authoritarian Parenting)
Đây là kiểu nuôi dạy con kiểu “phải theo cách của tôi”, trong đó các quy tắc được đưa ra buộc con phải nghe theo, không được cãi lại. Những quy tắc này được đưa ra và phải được thực hiện theo mệnh lệnh, không có lời giải thích và không có chỗ để thảo luận.
Cha mẹ độc đoán không thể hiện nhiều sự ấm áp hoặc tình cảm với con cái của họ. Họ đặt kỳ vọng và yêu cầu cao ở con mình là như phải thật thông minh, đạt điểm số cao, không được phạm lỗi. Họ sử dụng những hình phạt khắc nghiệt để đảm bảo rằng trẻ sẽ tuân theo mong muốn của mình vì sợ hãi. Dù đòi hỏi nhiều nhưng thật chất, họ lại ít đáp ứng cho con.
Phong cách nuôi dạy con độc đoán này này có một số lợi ích nhất định, nó mang lại cho con sự rõ ràng về các giới hạn và ranh giới.
Tuy nhiên, vấn đề liên quan đến cách dạy này còn nhiều hơn thế. Khi không có những cuộc trò chuyện thân mật giữa bạn và con, con sẽ không cảm thấy thoải mái khi nói với cha mẹ về cuộc sống của mình. Bạn sẽ không biết điều gì đang xảy ra trong cuộc sống của tuổi teen của con bạn.
Đây là thật sự là một điều tồi tệ vì con hoàn toàn có thể sa vào các khía cạnh không lành mạnh như sử dụng cần sa, chất kích thích như thuốc lắc hay thậm chí trở nên nghiện xem phim sex hay thực hiện các hành vi nguy hiểm như sexting – gửi và chia sẻ nội dung nhạy cảm của bản thân mà cha mẹ không hay biết.
Bởi vì con không nhận được lời khen ngợi hoặc phản hồi tích cực từ các bậc cha mẹ độc đoán, con sẽ lớn lên với cảm giác sợ hãi và thiếu thốn, khiến cho quá trình chuyển sang tuổi trưởng thành thậm chí còn trở nên khó khăn hơn.
Có thể bạn sẽ thích đọc về:
Nuôi dạy con dễ dãi (Permissive Parenting)
Đây là phong cách dạy con hoàn toàn đối lập với việc nuôi dạy con độc đoán. Cha mẹ theo kiểu này đóng vai trò là bạn thân thiết của con hơn là người dạy dỗ khi họ thường giao tiếp, tâm sự với con. Họ ấm áp, gắn bó và yêu thương (và đôi khi bị xem là nuông chiều con). Tóm lại, đây là những kiểu cha mẹ mà mọi đứa trẻ đều mơ ước.
Cha mẹ ở phong cách này ít kì vọng về con, vì vậy họ không yêu cầu con nhiều như phong cách độc đoán. Vì thế, họ có xu hướng đáp ứng con nhiều hơn. Nhưng trẻ trong lứa tuổi dậy thì cần nhiều hơn chỉ là sự nuôi dưỡng. Chúng cần có sự kỷ luật.
Nếu không có kỷ luật, con cái của những bậc cha mẹ dễ dãi sẽ không có cơ hội học cách tự chủ. Họ lớn lên với mong đợi được thỏa mãn ngay lập tức những mong muốn của mình. Họ có xu hướng gặp khó khăn trong trường học và gặp các vấn đề xã hội. Một nghiên cứu cho thấy rằng con cái của những bậc cha mẹ dễ dãi có nguy cơ uống rượu khi ở tuổi vị thành niên cao gấp ba lần.
Nuôi dạy con không can thiệp (Neglectful Parenting)
Nhiều người cho rằng phong cách nuôi dạy con lơ là hoặc không can thiệp là cách nuôi dạy có hại nhất đối với trẻ em ở mọi lứa tuổi.
Cha mẹ thường chỉ cung cấp các nhu cầu cơ bản như nơi ở, thức ăn, học phí. Ngoài ra, họ không quan tâm đến nhu cầu khác về thể chất và tình cảm của con. Họ không giao tiếp/lắng nghe con, không hướng dẫn, không dạy dỗ và tách rời khỏi cuộc sống của con. Sống trong môi trường gia đình như thế sẽ khiến trẻ cảm thấy không an toàn.
Khi nói về việc bỏ bê của cha mẹ, chúng ta có xu hướng tập trung vào nhu cầu của trẻ nhỏ hơn. Điều sai lầm là khi cha mẹ cho rằng thanh thiếu niên có thể tự chủ và tự kiểm soát bản thân và do đó việc chịu cảnh cha mẹ bỏ bê không nghiêm trọng như trẻ nhỏ.
Tuy nhiên, điều này hoàn toàn sai. Phong cách nuôi dạy con này tác động tiêu cực đến mọi lứa tuổi.
Một nghiên cứu cho thấy rằng sự bỏ bê của cha mẹ có mối tương quan trực tiếp đến kết quả học tập sa sút của thanh thiếu niên như trốn học, sức khỏe thể chất không tốt và các hành vi nguy cơ như hút thuốc, sử dụng heroin hoặc uống rượu quá mức.
Nuôi dạy con quyết đoán (Authoritative Parenting)
Mặc dù có một số điểm tương đồng, phong cách này không nên nhầm lẫn với cách nuôi dạy con theo kiểu độc đoán mà chúng ta đã thảo luận trước đó. Nuôi dạy con quyết đoán tạo ra sự cân bằng lành mạnh giữa ranh giới được đặt ra rõ ràng của cha mẹ độc đoán và sự ấm áp và nuôi dưỡng từ cha mẹ dễ dãi.
Trong phong cách này, các quy tắc và đường lối được phát triển để con tuân theo, tuy nhiên, điều khác biệt là con được quyền hiểu lý do của những quy tắc và được quyền ý kiến về chúng. Nếu như con có làm sai, cha mẹ trong cách nuôi dạy con này sẽ tha thứ và dạy dỗ chứ không trừng phạt con.
Ngoài ra, cha mẹ theo phong cách nuôi dạy con quyết đoán cũng công khai thể hiện tình cảm với con và hào phóng khen ngợi khi con làm tốt điều gì đó. Điều này giúp đứa trẻ xây dựng lòng tự trọng và sự tự tin của mình.
Thanh thiếu niên được hưởng lợi nhiều nhất từ phong cách nuôi dạy con cái này. Họ cảm thấy có giá trị khi được đưa ra tiếng nói trong việc ra quyết định. Phong cách nuôi dạy con cái này cho phép con tự chủ, tự do đưa ra lựa chọn của riêng mình nhưng cũng tự chịu hậu quả của những lựa chọn này và tự điều chỉnh theo đó.
Quá trình đó cộng với sự hỗ trợ, quyết đoán nhưng không xâm phạm của cha mẹ giúp chúng phát triển các kỹ năng giải quyết vấn đề mà chúng sẽ cần khi trưởng thành. Chẳng hạn như nhiều cha mẹ đã tin tưởng sử dụng công cụ tự động lọc nội dung độc hại trên Internet, bảo vệ con khỏi tiếp cận với 15 loại nội dung độc hại trên Internet, bao gồm:
- Nội dung khiêu dâm
- Nội dung kinh dị như máu me, tai nạn, ma quỷ, bạo lực, giết người, khủng bố, v.v
- Nội dung về chất kích thích, chất gây nghiện như rượu, bia, cần sa, ma tuý,v.v
- Nội dung mang yếu tố gây hấn, tổn thương người khác như Hate speech
Điều đặc biệt là tiện ích mở rộng này hoàn toàn miễn phí, giúp hạn chế tối đa việc con bạn tiếp cận với nội dung độc hại, bảo vệ con hiệu quả trên môi trường mạng nhưng không xâm hại quá sâu vào quyền riêng tư của con.
Nghiên cứu nhất quán chỉ ra rằng nuôi dạy con quyết đoán có lợi cho con và mang lại kết quả tốt nhất.
Kết luận
Cũng như bất kỳ giai đoạn nuôi dạy con, không có một cách nào tuyệt đối đúng đắn để định hướng cho con trong những năm tháng tuổi thiếu niên. Mọi đứa trẻ đều khác nhau, và mọi gia đình cũng đều khác nhau. Bạn cần nghiên cứu và tìm ra các chiến lược phù hợp với đặc điểm gia đình mình cũng như các tính cách của con.
Nhưng một số phong cách nuôi dạy con cái đã được chứng minh là có kết quả tốt hơn những phong cách khác khi nói đến việc nuôi dạy con cái ở tuổi vị thành niên. Tuy nhiên, như đã đề cập, bạn cần linh hoạt thay đổi một chút để thích ứng với từng giai đoạn phát triển khác nhau của con.
