Phong cách nuôi dạy con ảnh hưởng rất lớn đến sự phát triển của trẻ. Một đứa trẻ được sinh ra trong sự dạy dỗ, hỗ trợ tận tình từ cha mẹ khi lớn lên sẽ khác rất nhiều với một đứa trẻ bị suốt ngày bị la mắng và không nhận được lời khen, tình yêu thương nào từ bố mẹ.
Phong cách nuôi dạy con trong thời đại số cùng quan trọng như phong cách nuôi dạy con trong cuộc sống thật bởi vì con bạn sử dụng Internet cho việc học tập, giải trí vì vậy mà không thể không sử dụng nó được.
Internet là một thế giới ảo thứ hai vì vậy mà cách dạy con hoạt động một cách hợp lý an toàn và có trách nhiệm đóng vai trò vô cùng quan trọng không kém so với dạy con cư xử ở bên ngoài đời thật. Bài viết bên dưới sẽ giúp bạn hiểu phong những phong cách nuôi dạy con và phong cách nuôi dạy con hiệu quả nhất trong thời đại kỹ thuật số.
Các phong cách nuôi dạy con trong thời đại kỹ thuật số
Nuôi dạy con độc đoán (Authoritarian Parenting)
Đây là kiểu nuôi dạy con kiểu “phải theo cách của tôi”, trong đó các quy tắc được đưa ra phải được con nghe theo, không được cãi lại. Những quy tắc này được đưa ra và phải được thực hiện theo mệnh lệnh, không có lời giải thích và không có chỗ để thảo luận.
Cha mẹ độc đoán không thể hiện nhiều sự ấm áp hoặc tình cảm với con cái của họ. Họ đặt kỳ vọng và yêu cầu cao ở con mình là như phải thật thông minh, đạt điểm số cao, không được phạm lỗi. Họ sử dụng những hình phạt khắc nghiệt để đảm bảo rằng trẻ sẽ tuân theo mong muốn của mình vì sợ hãi. Dù đòi hỏi nhiều nhưng họ lại ít đáp ứng nhiều cho con.
Phong cách nuôi dạy con độc đoán này này có một số lợi ích nhất định, nó mang lại cho con sự rõ ràng về các giới hạn và ranh giới.
Tuy nhiên, vấn đề liên quan đến cách dạy này còn nhiều hơn thế. Khi không có những cuộc trò chuyện thân mật giữa bạn và con, con sẽ không cảm thấy thoải mái khi nói với cha mẹ về cuộc sống của mình. Bạn sẽ không biết điều gì đang xảy ra trong cuộc sống của tuổi teen của con bạn. Đây là thật sự là một điều tồi tệ vì con hoàn toàn có thể sa vào các khía cạnh không lành mạnh như sử dụng cần sa, chất kích thích như thuốc lắc hay thậm chí trở nên nghiện xem phim sex mà cha mẹ không hay biết.
Bởi vì con không nhận được lời khen ngợi hoặc phản hồi tích cực từ các bậc cha mẹ độc đoán, con sẽ lớn lên với cảm giác sợ hãi và thiếu thốn, khiến cho quá trình chuyển sang tuổi trưởng thành thậm chí còn trở nên khó khăn hơn.
Nuôi dạy con dễ dãi (Permissive Parenting)
Đây là phong cách dạy con hoàn toàn đối lập với việc nuôi dạy con độc đoán. Cha mẹ theo kiểu này đóng vai trò là bạn thân thiết của con hơn là người dạy dỗ khi họ thường giao tiếp, tâm sự với con. Họ ấm áp, gắn bó và yêu thương (và đôi khi bị xem là nuông chiều con). Tóm lại, đây là những kiểu cha mẹ mà mọi đứa trẻ đều mơ ước.
Cha mẹ ở phong cách này ít kì vọng về con, vì vậy họ không yêu cầu con nhiều như phong cách độc đoán. Vì thế, họ có xu hướng đáp ứng con nhiều hơn. Nhưng trẻ trong lứa tuổi dậy thì cần nhiều hơn chỉ là sự nuôi dưỡng. Chúng cũng cần có kỷ luật.
Khi con tận hưởng sự tự do hoàn toàn đi kèm với sự vắng mặt của các quy tắc, thì sâu bên trong, những ranh giới rất cần được đặt ra để giữ chúng an toàn chẳng hạn như công cụ tự động lọc nội dung độc hại trên Internet, bảo vệ con khỏi tiếp cận với nội dung khiêu dâm, chất kích thích, cảnh bạo lực. v.v, đặc biệt là ở tuổi dậy thì, khi con rất tò mò và rất dễ bị tác động, rủi ro cao dẫn đến những hành vi không suy nghĩ.
Nếu không có kỷ luật, con cái của những bậc cha mẹ dễ dãi sẽ không có cơ hội học cách tự chủ. Họ lớn lên với mong đợi được thỏa mãn ngay lập tức những mong muốn của mình. Họ có xu hướng gặp khó khăn trong trường học và gặp các vấn đề xã hội. Một nghiên cứu cho thấy rằng con cái của những bậc cha mẹ dễ dãi có nguy cơ uống rượu khi ở tuổi vị thành niên cao gấp ba lần.
Nuôi dạy con không can thiệp (Neglectful Parenting)
Nhiều người cho rằng phong cách nuôi dạy con lơ là hoặc không can thiệp là cách nuôi dạy có hại nhất đối với trẻ em ở mọi lứa tuổi.
Cha mẹ thường chỉ cung cấp các nhu cầu cơ bản như nơi ở, thức ăn, học phí. Ngoài ra, họ không quan tâm đến nhu cầu khác về thể chất và tình cảm của con. Họ không giao tiếp/ lắng nghe con, không hướng dẫn, không dạy dỗ và tách rời khỏi cuộc sống của con. Sống trong môi trường gia đình như thế sẽ khiến trẻ cảm thấy không an toàn.
Khi nói về việc bỏ bê của cha mẹ, chúng ta có xu hướng tập trung vào nhu cầu của trẻ nhỏ hơn. Điều sai lầm là khi ta cho rằng thanh thiếu niên có thể tự chủ và tự kiểm soát bản thân và do đó không phải chịu cảnh cha mẹ bỏ bê ở mức độ như trẻ nhỏ.
Tuy nhiên, điều này hoàn toàn sai. Phong cách nuôi dạy con này tác động tiêu cực đến mọi lứa tuổi.
Một nghiên cứu cho thấy rằng sự bỏ bê của cha mẹ có mối tương quan trực tiếp đến kết quả học tập sa sút của thanh thiếu niên như trốn học, sức khỏe thể chất không tốt và các hành vi nguy cơ như hút thuốc, sử dụng heroin hoặc uống rượu quá mức.
Nuôi dạy con quyết đoán (Authoritative Parenting)
Mặc dù có một số điểm tương đồng, phong cách này không nên nhầm lẫn với cách nuôi dạy con theo kiểu độc đoán mà chúng ta đã thảo luận trước đó. Nuôi dạy con quyết đoán tạo ra sự cân bằng lành mạnh giữa ranh giới được đặt ra rõ ràng của cha mẹ độc đoán và sự ấm áp và nuôi dưỡng từ cha mẹ dễ dãi.
Trong phong cách này, các quy tắc và đường lối được phát triển để con tuân theo, tuy nhiên, điều khác biệt là con được quyền hiểu lý do của những quy tắc và được quyền ý kiến về chúng. Nếu như con có làm sai, cha mẹ trong cách nuôi dạy con này sẽ tha thứ và dạy dỗ chứ không trừng phạt con.
Ngoài ra, cha mẹ theo phong cách nuôi dạy con quyết đoán cũng công khai thể hiện tình cảm với con và hào phóng khen ngợi khi con làm tốt điều gì đó. Điều này giúp đứa trẻ xây dựng lòng tự trọng và sự tự tin của mình.
Thanh thiếu niên được hưởng lợi nhiều nhất từ phong cách nuôi dạy con cái này. Họ cảm thấy có giá trị khi được đưa ra tiếng nói trong việc ra quyết định. Phong cách nuôi dạy con cái này cho phép con tự chủ, tự do đưa ra lựa chọn của riêng mình nhưng cũng tự chịu hậu quả của những lựa chọn này và tự điều chỉnh theo đó. Quá trình đó cộng với sự hỗ trợ, quyết đoán nhưng không xâm phạm của cha mẹ giúp chúng phát triển các kỹ năng giải quyết vấn đề mà chúng sẽ cần khi trưởng thành.
Nghiên cứu nhất quán chỉ ra rằng nuôi dạy con quyết đoán có lợi cho con và mang lại kết quả tốt nhất.
Phong cách nuôi dạy con hiệu quả nhất trong thời đại kỹ thuật số
Ở một mức độ nào đó, câu trả lời là phong cách nuôi dạy con quyết đoán. Dưới đây là những lý do giải thích tại sao việc phong cách nuôi dạy con quyết đoán là tốt nhất. Ngoài ra, bên dưới là một số ví dụ về cách cha mẹ dạy con theo phong cách nuôi dạy con quyết đoán hướng dẫn con họ sử dụng Internet:
Xây dựng môi trường trò chuyện thân mật
Trò chuyện bao gồm nói và lắng nghe, có nghĩa là bạn phải tạo ra một nơi mà con bạn biết rằng chúng có thể nói với bạn về bất kỳ điều gì khó hiểu trên Internet và bạn sẽ lắng nghe chúng.
Điểm khác biệt lớn nhất giữa phong cách nuôi dạy con quyết đoán và các phong cách khác là cha mẹ luôn lắng nghe con, tạo điều kiện cho con được nói ra những gì mình thắc mắc.
Điều này cực kì quan trọng trên thế giới ảo khi mà con bạn rất dễ bị tác động bởi các tác nhân bên ngoài như dễ dàng bị kẻ xấu lừa gạt lấy thông tin cá nhân. Con bạn cũng dễ bị tác động tiêu cực bởi các nội dung không phù hợp như nội dung khiêu dâm, ảnh hưởng đến tâm lý và hành vi của con.
Nghiên cứu cho thấy tiếp cận sớm với nội dung khiêu dâm khiến con bạn dễ bị nghiện, mang rủi ro có hành vi bạo lực với phụ nữ hơn cũng như là mang nhận thức bị bóp méo về mối quan hệ lành mạnh trên cuộc sống thật.
Thường xuyên giáo dục con về những hiểm hoạ trên Internet
Nếu như phong cách nuôi dạy con kiểu độc đoán khi các quy tắc được đưa ra phải được con nghe theo, không được cãi lại. Chẳng hạn như cha mẹ cấm con không được tiết lộ thông tin cá nhân hay xem nội dung khiêu dâm.
Những quy tắc này được đưa ra và phải được thực hiện theo mệnh lệnh, không có lời giải thích và không có chỗ để thảo luận.
Thì phong cách nuôi dạy con quyết đoán lại là những bậc cha mẹ thường xuyên chỉ dẫn con về những nội dung nào là phù hợp và không phù hợp với con, về việc không đăng tải thông tin cá nhân lên mạng xã hội và có những lời GIẢI THÍCH thuyết phục cho việc này.
Đặc biệt trong tuổi dậy thì, con trải qua hàng loạt thay đổi về thể chất lẫn tinh thần, phong cách nuôi dạy con góp phần quan trọng trong việc định hướng quá trình trưởng thành của con sau này, cũng như tác động không nhỏ đến mối quan hệ giữa bạn và con trong thời kì cực kì nhạy cảm này.
Tôn trọng quyền riêng tư của con
Cha mẹ theo phong cách này luôn hỗ trợ con vì sự an toàn của con trên Internet, vẫn cho con không gian riêng tư để độc lập và tự chủ với các hành vi của mình nhưng không xâm phạm quá sâu vào cuộc sống riêng tư của con.
Ví dụ như để bảo vệ con an toàn trên Internet, nhiều bậc cha mẹ đã sử dụng công cụ lọc nội dung không phù hợp để giảm thiểu rủi ro các nội dung khiêu dâm, bạo lực, tai nạn, máu me, v.v tiếp cận con, thay vì sử dụng các phần mềm đọc tin nhắn, xem mọi hoạt động trên mạng xã hội của con, v.v.
Tham khảo: Predicting Early Maladaptive Schemas Using Baumrind’s Parenting Styles
Có thể bạn cũng sẽ thích những nội dung này:
