Việc nuôi dạy con vốn dĩ vừa thú vị nhưng cũng vô cùng khó khăn. Bạn luôn muốn mang tất cả mọi điều tốt đẹp đến với con, tuy nhiên, đôi khi việc giám sát con, quá bảo vệ con hay bảo con làm bất cứ điều gì theo ý bạn có khi lại phản tác dụng, kìm hãm sự phát triển và bản năng khám phá cuộc sống của con.
Dựa trên nghiên cứu về khoa học thần kinh và tâm lý học, bài viết bên dưới sẽ giúp bạn hiểu hơn về cách dạy con trở nên thông minh và tự chủ hơn.
Cha mẹ hãy là người làm vườn, đừng là thợ mộc
Thợ mộc chạm khắc gỗ thành hình dạng, kích thước họ mong muốn trong khi đó những người làm vườn, với bàn tay chăm sóc và sự kiên trì của mình mỗi ngày, lại giúp mọi thứ tự phát triển.
Việc nuôi dạy con trở nên thông minh cũng như thế. Bạn hoàn toàn có thể uốn nắn con trở thành một hình tượng cụ thể nào đó như bạn hằng mong ước, như một bác sĩ tài giỏi hay một nhà doanh nhân thành đạt chẳng hạn. Bạn hết mình tạo điều kiện cho con đi theo con đường đó bằng việc bắt con tiếp xúc với y học từ bé hay bắt con tham gia các câu lạc bộ kinh doanh trong trường.
Tuy nhiên bạn không nhận ra rằng, để thoả mãn mong muốn của bạn, bạn đã đánh đổi sự phát triển của con mình và mối quan hệ với con. Con sẽ có góc nhìn tiêu cực về bác sĩ và doanh nhân (đơn giản vì chúng không thích) cũng như con mất thời gian làm những gì bạn mong muốn trong khi con có thể có nhiều cơ hội khám phá và rèn luyện bản thân ở các lĩnh vực khác.
Nói tóm lại, cách tiếp cận của người làm vườn sẽ là tạo ra nhiều cơ hội cho con trải nghiệm và xem cơ hội nào khơi dậy sự quan tâm và thích thú của con bạn. Một khi bạn đã hiểu rõ con mình rồi, cũng như khi người làm vườn hiểu loại cây mình đang trồng, bạn có thể điều chỉnh đất, nước, phân bón phù hợp để nó bén rễ và phát triển khoẻ mạnh.
Thay vì mô tả con người, hãy mô tả hành vi
Khi con trai bạn lỡ tay đánh em gái mình, thay vì bảo con hư, bạn có thể nói rằng con không được đánh em như vậy vì em sẽ đau, em sẽ bị tổn thương và rất buồn. Tương tự với việc khen, thay vì nói con giỏi quá, bạn hãy bảo rằng cách con sử dụng hằng đẳng thức này để giải toán rất hay và sáng tạo.
Những kiểu từ ngữ này sẽ giúp não bộ của trẻ xây dựng các khái niệm hữu ích hơn về hành động và bản thân.
Hãy là tấm gương tốt cho con
Con bạn đang tuổi ăn tuổi học, và bạn là người thân cận nhất của con, con sẽ nhìn cách bạn nói, cư xử, hành động và bắt chước theo đó. Nói tóm lại, trẻ em học một cách tự nhiên bằng cách xem, chơi và hơn hết là bằng cách sao chép của người lớn. Đây là một cách học hiệu quả, mang tính liên tục và mang lại cho con cảm giác làm chủ.
Tuy nhiên, con bạn vẫn có thể bắt chước cái tốt lẫn cái xấu. Vì vậy hãy cẩn thận với những gì bạn nói ra, phán xét. Bên cạnh đó, trẻ rất có thể bắt chước những thứ xung quanh mà trong mắt chúng là vui vẻ, hài hước nhưng thật sự chưa chắc là tốt. Chẳng hạn như một đứa bé 10 tuổi ở Mỹ đã chết khi cố gắng bắt chước xu hướng black-out trên TikTok.
Bạn có thể cũng sẽ thích những nội dung này:
Hãy dành thời gian trò chuyện cùng con
Nghiên cứu cho thấy rằng, ngay cả khi trẻ chỉ mới vài tháng tuổi và không hiểu nghĩa của từ bạn nói, bộ não của chúng vẫn sử dụng chúng để xây dựng một nền tảng thần kinh cho việc học tập sau này. Vì vậy mà khi con bạn càng nghe nhiều từ, hiệu quả tiếp thu kiến thức sau này càng lớn. Con cũng sẽ có vốn từ vựng và khả năng đọc hiểu tốt hơn.
Khi con dần lớn lên, con va chạm với cuộc sống và dĩ nhiên với thế giới rộng lớn này, có điều tốt và điều xấu. Hãy xem mình là hướng dẫn viên du lịch dẫn dắt con bạn khám phá những điều kỳ bí của thế giới xung quanh, chỉ cho con nội dung nào là phù hợp và không phù hợp cả trên thế giới thật và thế giới ảo.
Bạn nên chuẩn bị trước tinh thần và kiến thức để giảng dạy con về những gì con cần tránh như các chất kích thích, chất gây nghiện trước khi con tò mò và lén thử chúng.
Hãy kiên nhẫn trả lời câu hỏi của con
Con bạn đang trong giai đoạn tìm hiểu về thế giới xung quanh, vì vậy mà bạn có thể mệt mỏi khi con bạn liên tục hỏi những câu hỏi “Tại sao?” và “Như thế nào”. Nhớ rằng con bạn trông cậy ở bạn nên mới hỏi bạn, và một khi bạn giải thích điều gì đó với con, con bạn tiếp thu một kiến thức mới lạ từ thế giới và khiến con có khả năng dự đoán tốt.
Đừng trả lời các câu hỏi “tại sao” của con như “Bởi vì cha/mẹ đã nói như vậy.” Khi con thật sự hiểu lý do đằng sau một hành động, sự nghiêm cấm, v.v nào đó, con có thể điều chỉnh hành vi của mình hiệu quả hơn.
Chẳng hạn như khi nói về nội dung khiêu dâm trên Internet, nhiều cha mẹ đã cấm cản rằng con không được xem phim sex và nếu mẹ thấy con xem phim sex, mẹ sẽ đánh đòn con. Việc không giải thích rõ lý do sẽ khiến con mập mờ và hạn chế trong việc phân tích nguyên nhân – hậu quả sau này.
Sẽ tốt hơn nhiều nếu bạn nói rằng con không được xem vì nội dung khiêu dâm sẽ làm giảm trí thông minh của con, khiến con tự ti về cơ thể. Lý luận này giúp con hiểu hậu quả hành động của mình và chủ động né tránh sau này.
Đảm bảo những người trẻ tiếp xúc là an toàn
Bên cạnh những người mà con bạn thường gặp như ông bà, cô dì chú bác, bạn bè, hãy cố gắng cho con tiếp xúc với sự đa dạng nhiều nhất có thể, đặc biệt là khi chúng còn là trẻ sơ sinh. Theo nghiên cứu, những em bé tiếp xúc thường xuyên với những người nói các ngôn ngữ, giọng điệu khác nhau có thể xây dựng hệ thống não giúp con học các ngôn ngữ khác hiệu quả trong tương lai.
Tương tự như vậy, những em bé nhìn thấy nhiều các khuôn mặt khác nhau sẽ có khả năng phân biệt tốt hơn và ghi nhớ nhiều loại khuôn mặt hơn trong cuộc sống sau này. Tuy nhiên, bạn cũng không được chủ quan với những người mà trẻ tiếp xúc thường xuyên như bạn bè vì trẻ vẫn rất có khả năng bị bắt nạt, đặc biệt là bắt nạt online.
Can thiệp đúng lúc
Trẻ em thích tự mình thử mọi thứ mà không cần cha mẹ giúp đỡ, chẳng hạn như mặc quần áo hoặc chơi lắp ghép. Điều này là tốt vì con cần được phát triển cảm giác tự chủ. Ngay cả những hành động trông giống như hành vi sai trái cũng có thể là nỗ lực của con để hiểu ảnh hưởng của chúng đối với thế giới.
Chẳng hạn như khi con bạn ném đồ chơi xuống sàn và đợi bạn đến nhặt lấy chúng, không phải con đợi bạn làm điều đó vì rất có thể con đang thử nghiệm về lực hấp dẫn. Hãy tạo điều kiện cho con hiểu rằng hành động của mình có ảnh hưởng đến thế giới xung quanh.
Tuy nhiên, vẫn có trường hợp ngoại lệ, khi con lớn lên, đặc biệt ở tuổi dậy thì, với sự tò mò và dễ bị tác động từ bạn bè cũng như ít phụ thuộc vào cha mẹ ở tuổi này, phần trăm cao là con sẽ tự mình thoả trí tò mò bằng cách tìm hiểu về giới tính và vô tình sẽ bị tiếp cận với hàng loạt nội dung độc hại như khiêu dâm.
Để ngăn ngừa rủi ro này, bạn cần can thiệp đúng lúc (khi con bắt đầu sử dụng Internet) và chủ động bằng cách cân nhắc sử dụng thêm công cụ lọc nội dung online để ẩn đi 15 loại nội dung độc hại trên Internet, bao gồm:
- Nội dung khiêu dâm
- Nội dung kinh dị như máu me, tai nạn, ma quỷ, bạo lực, giết người, khủng bố, v.v
- Nội dung về chất kích thích, chất gây nghiện như rượu, bia, cần sa, ma tuý,v.v
- Nội dung mang yếu tố gây hấn, tổn thương người khác như Hate speech
Điều đặc biệt là tiện ích mở rộng này hoàn toàn miễn phí, giúp hạn chế tối đa việc con bạn tiếp cận với nội dung độc hại, đảm bảo môi trường mạng lành mạnh cho con nhưng không xâm hại quá sâu vào quyền riêng tư của con.
Bạn có lẽ cũng nên thử những nội dung này:
