Trẻ em lên mạng ngày càng thường xuyên hơn trong những năm gần đây. Mục đích không chỉ là giải trí mà còn giúp học tập hiệu quả, đặc biệt là đối với trẻ lớn. Trong thời kỳ dịch COVID-19, trẻ em lại càng dành nhiều thời gian cho Internet để học tập, vui chơi và kết nối với thế giới xung quanh.
Thời gian sử dụng mạng càng nhiều, rủi ro trẻ em tiếp cận với nội dung độc hại, kẻ tấn công trực tuyến, cũng như những tác động tiêu cực của Internet càng cao. Tình trạng trẻ em bị tấn công bởi những tác động tiêu cực của Internet đang diễn ra thường xuyên hơn, kéo theo đó là những hệ lụy ngày càng gia tăng trên thế giới.
Bài viết này sẽ phân tích một số nguy cơ tiềm ẩn của trẻ em trong môi trường mạng, giúp bạn có góc nhìn rộng hơn về vấn đề an toàn Internet cho trẻ em, cũng như đề xuất các biện pháp xử lý đảm bảo an toàn Internet cho trẻ em dưới góc độ cơ quan chính phủ cũng như phụ huynh.
An toàn Internet cho trẻ em – Trước tiên, hãy hiểu những nguy cơ tiềm ẩn
Internet vừa mang ảnh hưởng tích cực lẫn tiêu cực với trẻ em. Về mặt tích cực, Internet là kho kiến thức khổng lồ để học tập và giải trí lành mạnh; cung cấp một môi trường chia sẻ thông tin rộng rãi và tức thì.
Về mặt tiêu cực, Internet cũng là kho dữ liệu độc hại khổng lồ, những thông tin ảnh hưởng xấu đến nhận thức, sức khỏe thể chất và tâm lý của trẻ em nếu trẻ em không được bảo vệ. Trong quá trình lớn lên, va chạm với thế giới xung quanh, trẻ em còn thiếu kinh nghiệm sống, nhận thức chưa đầy đủ và chưa được trang bị các kỹ năng về an ninh mạng.
Những rủi ro tiềm ẩn của Internet ảnh hưởng xấu đến trẻ em là đa dạng, có thể được chia thành các nhóm chính sau:
- Nhóm có nguy cơ bị lừa gạt, lợi dụng dẫn đến việc bị đánh cắp thông tin cá nhân và liên quan đến gia đình, sau đó sử dụng vào các hành vi vi phạm pháp luật như mạo danh, mua bán, lấy cắp tiền trong tài khoản, nói xấu.
Trẻ em có thể bị lừa qua các hình ảnh, video tự tạo, trong đó kẻ gian đóng giả bạn bè của cha mẹ, tặng quà và yêu cầu trẻ tiết lộ thông tin. Khi truy cập vào các trang web, diễn đàn, đường dẫn tưởng như vô hại, trẻ đã vô tình để lộ thông tin, cho phép hacker cài ứng dụng nghe lén, làm hỏng dữ liệu máy tính.
- Nhóm có nguy cơ bị uy hiếp, quấy rối, khủng bố tinh thần, gây ảnh hưởng tâm lý nặng nề, thậm chí ép buộc thực hiện hành vi trái pháp luật. Có thể có các hình thức như đe dọa đánh đập, tẩy chay, tiết lộ thông tin nhạy cảm hoặc hình ảnh cá nhân, v.v.
- Nhóm có nguy cơ bị ảnh hưởng bởi thông tin sai lệch, phim ảnh và trò chơi bạo lực. Những điều đó để lại những hành động phản khoa học và phi đạo đức, v.v.
- Nhóm người nghiện Internet, về lâu dài sẽ phải gánh chịu hậu quả cả về tinh thần và thể chất. Đó là chứng tự kỷ, hoang tưởng, ảo giác, tăng động, béo phì, các bệnh về mắt, cột sống, v.v.
Các bậc cha mẹ đang bảo vệ con cái như thế nào?
Giám sát trực tiếp
Hiện nay, theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), có tới 750.000 người tìm cách tiếp cận trẻ em trên mạng với mục đích tình dục và có tới 75% trẻ em bị xem các nội dung phản cảm trên mạng xã hội.
Tại Việt Nam, theo một cuộc khảo sát nhanh, chỉ có khoảng 53% trẻ em gái và 65% trẻ em trai đã gặp bạn bè trên mạng ngoài đời thực; 75% cha mẹ không kiểm soát thời gian truy cập Internet của con cái và 66% không quan tâm đến việc sử dụng Internet của con.
Có một quan niệm sai lầm hiện nay là cha mẹ chỉ quan tâm thời gian con sử dụng thiết bị, nhưng không chú tâm đến những gì thực sự diễn ra trên màn hình đó.
Mặc dù các số liệu có thể không hoàn toàn chính xác, nhưng nó cho thấy một thực trạng đáng lo ngại cần phải hành động ngay lập tức. Cha mẹ thực hiện các biện pháp đảm bảo an toàn cho con cái của họ, chẳng hạn như yêu cầu con họ chỉ mở các trang web được phép hoặc sử dụng các công cụ chuyên nghiệp để theo dõi lịch sử tìm kiếm.
Thông thường, khi nhận ra những nguy cơ tiềm ẩn của Internet, vì sự an toàn của Internet cho trẻ nhỏ, các bậc cha mẹ thường có xu hướng kiểm soát bất cứ khi nào có thể. Nhiều gia đình đặt máy tính ở những vị trí dễ nhìn, giới hạn thời gian sử dụng thiết bị và trẻ em chỉ có thể sử dụng thiết bị dưới sự giám sát của người lớn hoặc chỉ khi được phép.
Đối với những gia đình không có thời gian, họ kiểm tra lịch sử truy cập của con mình và áp dụng các hình phạt.
Các biện pháp kiểm soát trên chủ yếu mang tính ứng phó và không truy tận gốc nguyên nhân. Bởi không phải phụ huynh nào cũng có đủ kiến thức và kỹ năng để giám sát trực tiếp trong khi trẻ em ngày nay (đặc biệt là ở các thành phố lớn) tiếp thu kiến thức và cập nhật công nghệ rất nhanh (một số biết sử dụng VPN để phá khóa tự động của viễn thông) và không phải phụ huynh nào cũng có thời gian liên tục theo dõi con.
Điều quan trọng là việc kiểm soát quá chặt chẽ và không đúng cách có thể vô tình hình thành thói quen nói dối ở trẻ (trẻ nói dối để được phép truy cập Internet) hoặc khiến trẻ thận trọng và ngại chia sẻ bất cứ điều gì với bạn. Ngay cả việc sử dụng vào mục đích tích cực (như học tập, giải trí) cũng giảm hiệu quả khi trẻ cảm thấy mình luôn bị theo dõi.
Phần mềm kiểm soát của phụ huynh
Ngoài việc giám sát trực tiếp, để ngăn chặn trẻ tiếp xúc với các trang web có nội dung khiêu dâm, nhiều phụ huynh có thể sử dụng các ứng dụng giúp giám sát con cái.
Các hệ điều hành và thiết bị đã có các chức năng giám sát như “khóa trẻ em” nhưng chưa được nhiều phụ huynh sử dụng (chẳng hạn như khóa mã PIN, chức năng “Truy cập có hướng dẫn” có trên iOS và thời gian sử dụng thiết bị trên iOS12, cài đặt quyền riêng tư trong Facebook, lưu lịch sử duyệt web trong trình duyệt).
Các ứng dụng này hiện nay rất đa dạng, sử dụng nhiều công nghệ khác nhau trong và ngoài nước, miễn phí hoặc trả phí. Tuy nhiên, như đã đề cập ở trên, việc lựa chọn các công cụ đòi hỏi sự cẩn thận và cân nhắc kỹ càng vì khi bạn kiểm soát con bạn quá mức, bạn có thể làm xấu đi mối quan hệ của con và cha mẹ, vì bạn đang xâm phạm quyền cá nhân của trẻ.
Để đảm bảo môi trường mạng của con bạn được an toàn và lành mạnh hơn, nhiều phụ huynh đã sử dụng thêm công cụ lọc nội dung online để ẩn đi 15 loại nội dung độc hại trên Internet, bao gồm:
- Nội dung khiêu dâm
- Nội dung kinh dị như máu me, tai nạn, ma quỷ, bạo lực, giết người, khủng bố, v.v
- Nội dung về chất kích thích, chất gây nghiện như rượu, bia, cần sa, ma tuý,v.v
- Nội dung mang yếu tố gây hấn, tổn thương người khác như Hate speech
Điều đặc biệt là tiện ích mở rộng này hoàn toàn miễn phí, giúp hạn chế tối đa việc con bạn tiếp cận với nội dung độc hại, đảm bảo môi trường mạng lành mạnh cho con nhưng không xâm hại quá sâu vào quyền riêng tư của con.
Giải pháp đảm bảo an toàn Internet cho trẻ em
Đây là một bài toán khó đối với tất cả các quốc gia trên thế giới, đòi hỏi sự phối hợp của chính phủ, nhà trường và gia đình vì lợi ích cho thế hệ tương lai.
Quản lý nhà nước
Từ góc độ quản lý nhà nước, các chính sách liên quan đến truy cập Internet an toàn cho trẻ em phải được đánh giá thận trọng cả về tác động tích cực và tiêu cực đối với trẻ em, học sinh trong các hoàn cảnh, điều kiện khác nhau.
Cần bắt đầu từ việc tuyên truyền nâng cao ý thức trách nhiệm, phổ biến kiến thức cơ bản về an toàn Internet cho trẻ em cho toàn xã hội, bao gồm cả phụ huynh và trẻ em. Các cơ quan quản lý nhà nước chuyên ngành về an ninh thông tin mạng cần chủ trì thực hiện nghiêm túc.
Cha mẹ
Ở góc độ phụ huynh, cần nhìn nhận tác động tiêu cực của Internet đối với trẻ em. Cha mẹ phải xác định rõ trách nhiệm của gia đình vì không thể phụ thuộc hoàn toàn vào giáo dục từ nhà trường.
Phụ huynh cần phối hợp với nhà trường để hướng dẫn và quản lý con cái, nhất là trong thời gian ở nhà. Ngoài ra, bạn phải chủ động tìm các giải pháp để giữ an toàn Internet cho trẻ em, không ỷ lại vào nhà trường, giáo viên.
Bạn cần tích cực giáo dục trẻ nâng cao nhận thức về những nguy cơ tiềm ẩn của Internet, cảnh giác khi truy cập Internet, tránh những ngộ nhận thông thường của trẻ (Ví dụ: vì mình đang ở trên mạng nên không ai biết mình là ai, v.v.). Bạn có thể thỏa thuận với con mình một số nguyên tắc sử dụng Internet an toàn.
Không phải cha mẹ nào cũng có đủ kiến thức, kỹ năng và thời gian để hướng dẫn con cái. Trong trường hợp này, cha mẹ – với kiến thức, kinh nghiệm, kỹ năng sống tích lũy được – cũng cần cập nhật thông tin qua nhiều cách khác nhau để có thể hướng dẫn con cái. Họ có thể tìm chuyên gia, cho con tham gia các khóa học kỹ năng sống trực tuyến.
Theo đó, kết hợp các giải pháp trên, khi trẻ lớn hơn, có nhận thức, kiến thức và kỹ năng tốt hơn, trẻ sẽ tự miễn nhiễm với các tác động tiêu cực của môi trường Internet một cách bền vững.
Phụ huynh có thể không đủ thời gian và kiến thức để theo dõi các em nhỏ trong độ tuổi 5-15. Do đó, các bậc cha mẹ nên chọn những ứng dụng hiệu quả bảo vệ trẻ khỏi những nội dung có hại trên Internet. Các giải pháp dành cho phụ huynh cần tiếp tục được nghiên cứu, cụ thể hóa thành tài liệu hướng dẫn chi tiết, từng bước để phụ huynh có thể thực hành thực tế.
Bạn có thể thích những bài viết này:
—
