Rối loạn ăn uống được xem là một dạng bệnh tâm thần nghiêm trọng ảnh hưởng đến sức khỏe thể chất và tinh thần của người mắc bệnh. Nghiên cứu cho thấy chứng rối loạn ăn uống thường có nguy cơ xuất hiện cao ở trẻ tuổi dậy thì nhưng rất tiếc nguyên do không đơn thuần chỉ vì cơ thể thay đổi, khẩu vị thay đổi mà cha mẹ thường thấy.
Chứng rối loạn ăn uống ở thanh thiếu niên, về gốc rễ, bắt nguồn từ nhận thức sai lệch về hình ảnh bản thân. Bài viết bên dưới sẽ giúp bạn hiểu tại sao nhận thức sai lệch về cơ thể bản thân có thể gây ra chứng rối loạn ăn uống trầm trọng.
Các loại rối loạn ăn uống phổ biến
- Chán ăn tâm thần (anorexia nervosa): đó là khi ai đó cố gắng giảm nhiều cân hơn mức độ được xem là khỏe mạnh và thường những người này có hình ảnh bị xuyên tạc về hình ảnh cơ thể.
- Cuồng ăn tâm thần (bulimia nervosa): chứng ăn vô độ, đó là khi ai đó ăn một lượng rất lớn thức ăn và sau đó cố gắng loại bỏ phần thức ăn đó ra ngoài bằng cách nôn mửa hoặc sử dụng thuốc nhuận tràng.
- Ăn uống quá độ (binge-eating disorder): khi ai đó ăn vô độ một lượng rất lớn thức ăn (thường ăn rất nhanh và ăn đến khi thấy khó chịu).
- Rối loạn tiêu thụ thức ăn hạn chế (ARFID- Avoidant/Restrictive Food Intake Disorder), còn được gọi là “cực kỳ kén ăn”, là một chứng rối loạn ăn uống được đặc trưng bởi thói quen ăn uống có chọn lọc cao, hoặc chỉ ăn một lượng nhỏ thức ăn hoặc cả hai. Chứng rối loạn này thường dẫn đến sự thiếu hụt dinh dưỡng và năng lượng đáng kể.
Dấu hiệu cho thấy con bạn bị rối loạn ăn uống
Về thói quen ăn uống:
- Con cắt giảm khẩu phần ăn hoặc ăn uống và ăn kiêng rất hạn chế
- Con hạn chế ăn các nhóm thực phẩm chính như thịt hoặc sữa
- Giảm cân hoặc cân nặng lên xuống thất thường
Về tâm trạng, hành vi:
- Con có thể trông lo lắng hoặc cáu kỉnh, đặc biệt là vào khoảng giờ ăn
- Con tránh các hoạt động xã hội với bạn bè, đặc biệt là những hoạt động có thức ăn
- Con đi vào phòng tắm hoặc nhà vệ sinh ngay sau bữa ăn
- Con nôn mửa hoặc sử dụng thuốc nhuận tràng
- Con tập thể dục quá nhiều, đặc biệt là khi ở một mình trong phòng ngủ
Sức khỏe thể chất và ngoại hình:
- Kinh nguyệt không đều ở con gái của bạn, hoặc kinh nguyệt của con ngừng hoàn toàn
- Con luôn mệt mỏi hoặc thiếu năng lượng
- Con phàn nàn về việc luôn luôn bị lạnh, ngay cả khi thời tiết ấm áp
- Con dễ bị choáng, ngất xỉu hoặc chóng mặt
- Con bị táo bón
- Có lông tơ mềm mọc trên mặt, cánh tay hoặc thân của con bạn
- Con bị rụng tóc
- Má sưng hoặc húp, răng hoặc lợi bị tổn thương, và vết loét ở các khớp ngón tay hoặc bàn tay có thể là những dấu hiệu cho thấy con bạn đang tự làm mình bị nôn.
Đừng bỏ lỡ những kiến thức bổ ích này:
Tại sao thanh thiếu niên có nguy cơ bị rối loạn ăn uống?
Bên cạnh một số yếu tố khiến con bạn bị rối loạn ăn uống như gia đình có tiền sử bị rối loạn ăn uống, con bị ám ảnh cưỡng chế, chủ nghĩa hoàn hảo, dậy thì sớm, con lo lắng và trầm cảm, v.v. có 2 lý do về mặt nhận thức đang từng ngày ảnh hưởng tiêu cực đến con bạn, dẫn đến hậu quả là rối loạn ăn uống:
Mong muốn được chấp nhận
Tuổi dậy thì có thể là khoảng thời gian đầy rủi ro khi con bạn có khả năng đối xử với cơ thể mình theo những cách không lành mạnh. Trong thời kỳ thanh thiếu niên, cơ thể và não bộ của con bạn phát triển rất nhanh. Có rất nhiều thay đổi diễn ra trong cách con bạn suy nghĩ, cảm nhận và quan hệ với mọi người.
Tuổi dậy thì là lứa tuổi con phụ thuộc vào bạn bè và các mối quan hệ với bạn bè hơn, vì vậy mà con sẽ có xu hướng khiến mình trông “ngầu” để được bạn bè nhìn nhận và chấp nhận mình.
Nói cách khác, con bạn trở nên nhạy cảm về thế giới xung quanh và cách người khác nhìn nhận về mình, vì vậy mà con bạn sẽ ý thức hơn về hình ảnh cơ thể của mình. Trong khi bé trai quan ngại cơ thể mình không đủ cơ bắp để thu hút các bạn nữ, dẫn đến việc có rất nhiều bé trai đã mạo hiểm sử dụng steroids bất hợp pháp để khiến mình hấp dẫn hơn thì bé gái lại có nguy cơ cao nhịn ăn để khiến cơ thể mình trông thật gầy và do đó, mới được xem là hấp dẫn.
Tác động bởi phim ảnh
Không chỉ có bạn bè, mà là phim ảnh, các chương trình tivi, các bộ phim, các trang web và những kênh truyền thông khác có thể đang truyền đi thông điệp rằng chỉ có một loại hình dáng cơ thể nhất định được chấp nhận và được mọi người khen ngợi, do đó ảnh hưởng tiêu cực đến góc nhìn của con về việc định nghĩa thế nào là một cơ thể đẹp.
Nhiều trẻ tuổi dậy thì đã bắt đầu tìm hiểu nhiều về giới tính và rất nhiều trẻ đã tiếp cận phim khiêu dâm để thoả mãn tò mò của mình. Do các bé bị ám ảnh bởi cơ thể của các diễn viên trong phim khiêu dâm, con bạn có thể sẽ trở nên tự ti về cơ thể mình sau khi xem phim khiêu dâm và cho rằng sẽ không ai thích mình trừ khi cơ thể của mình giống như các diễn viên này.
Vì trẻ biết mình sẽ bị cha mẹ la khi bắt gặp mình xem phim khiêu dâm, nên thường đây là lý do ngầm tại sao trẻ lại biếng ăn nhưng ít được phụ huynh để ý.
Nghiên cứu đã chứng minh phim khiêu dâm ảnh hưởng tiêu cực đến nhận thức cơ thể, đặc biệt là ở trẻ thanh thiếu niên vì vậy bạn nên hạn chế tối đa việc con mình tiếp cận với nội dung độc hại này bằng cách cân nhắc sử dụng các công cụ lọc nội dung trực tuyến để ẩn đi 15 loại nội dung độc hại trên Internet, bao gồm:
- Nội dung khiêu dâm
- Nội dung kinh dị như máu me, tai nạn, ma quỷ, bạo lực, giết người, khủng bố, v.v
- Nội dung về chất kích thích, chất gây nghiện như rượu, bia, cần sa, ma tuý,v.v
- Nội dung mang yếu tố gây hấn, tổn thương người khác như Hate speech
Điều đặc biệt là tiện ích mở rộng này hoàn toàn miễn phí, giúp hạn chế tối đa việc con bạn tiếp cận với nội dung độc hại, đảm bảo môi trường mạng lành mạnh cho con nhưng không xâm hại quá sâu vào quyền riêng tư của con.
Làm sao để cha mẹ ngăn chặn con khỏi nhận thức sai lệch về hình ảnh cơ thể?
Không phán xét ngoại hình và cân nặng
Một điều tối kỵ là bạn cần tránh bình luận về ngoại hình hoặc cân nặng của con. Đừng bao giờ đùa cợt về hình dáng cơ thể người khác hoặc sử dụng những từ ngữ có ý cợt nhả về thân hình người khác trước mặt con. Hãy đảm bảo rằng những gì bạn nói ra, bạn nhận xét đều cho thấy bạn không quan tâm đến việc béo hay gầy.
Dạy con biết quý trọng bản thân
Bên cạnh đó, bạn hãy khuyến khích một hình ảnh cơ thể khỏe mạnh bằng việc nói chuyện thân mật với con bạn cũng như trấn an rằng con đang có một thân hình đẹp và khỏe mạnh. Hãy dạy cho con biết quý trọng và yêu thương bản thân mình rằng con có những nét đẹp riêng mà không ai có thể làm giống được.
Bạn nên xây dựng niềm tin và cho con thấy rằng bạn luôn ở cạnh con để lắng nghe khi con muốn chia sẻ và tâm sự với bạn. Hãy cho con biết được bạn thương yêu con vô điều kiện – không phải vì cân nặng hay vẻ bề ngoài của con.
Chia sẻ về hiểm hoạ của việc biếng ăn
Cơ thể đẹp đúng nghĩa sẽ đến từ một quá trình rèn luyện lâu dài và bền bỉ, không đến từ những ngày nhịn ăn thái quá hoặc tập thể dục quá nhiều. Giải thích rằng việc ăn kiêng có thể làm ảnh hưởng đến dinh dưỡng, sự phát triển và sức khỏe của con, cũng như dẫn tới sự phát triển của việc ăn quá độ theo thời gian.
Việc ăn uống hoặc kiểm soát chế độ ăn không phải là một cách lành mạnh để đối phó với cảm xúc. Thay vào đó, hãy khuyến khích con bạn nói chuyện với những người chúng yêu quý, bạn bè, gia đình về các vấn đề con đang gặp phải.
Bạn có thể sẽ thích những nội dung này:
